Dunkirk ( 2017 )

قد فیلم دانکرک (این مطلب اسپویل ندارد با خیال راحت بخوانید.) بعد از یک کارنامه پر از فانتزی‌هایی که ذهن را به بازی می‌گیرند، نویسنده-کارگردان کریستوفر نولان حالا یک حماسه‌ی تاریخی را طوری هنرمندانه ساخته که تقریبا باورش غیر ممکن است. دانکرک، حمله‌ی ناگهانی نولان به واقعیت است، یک داستان واقعی از نجات متفقین برخلاف تمام پیشبینی‌ها در سال ۱۹۴۰، حادثه‌ای که تقریبا ساقه‌ی موج جهانی دوم بود (جنگ در سال ۱۹۳۹ آغاز شد). این فیلم به طرز هوشمندانه‌ای توسط دورنما و خط زمانی ۳ضلعی بارور شده است (۳داستان همزمان روایت می‌شوند). دانکرک مستحق قرار گرفتن در میان بهترین فیلم های جنگی تاریخ، و بهترین فیلم های امسال است. در کمتر از ۱۰۰ دقیقه، این کوتاهترین فیلم نولان و یک تریلر میخکوب‌کننده است. داستان‌های او ابتدا با تسخیر خشکی، دریا و هوا در قاب‌های زمانی از ۱ساعت تا یک هفته شروع می‌شوند، سپس در یک پایان مهیج به هم متصل می‌شوند، یک اورلپِ زمانی بدون نقص که قدرت نولان را نشان می‌دهد. دانکرک با فیلم‌های جنگی قبلی اشتراکات اندکی دارد، بجز قهرمانی و ازخودگذشتگی -که توسط رفتار سربازها منتقل می‌شود، خلبان‌ها و غیر نظامی‌ها، نه اینکه چقدر گرافیکی می‌میرند(با تو هستم، نجات سرباز رایان)- فیلم‌نامه نولان اکثر موارد مرسوم فیلم‌های جنگی را جاخالی می‌دهد؛ هیچ دختری در خانه منتظر و در حالِ دق کردن نیست، خبری از نمایشگاه‌های سنگرهای موقت یک یا دو نفره نیست. زمان برای هیچ کاری به جز “بقا” وجود ندارد. از صحنه افتتاحیه که در آن اعلامیه‌های نازی مانند برف از آسمان می‌بارند، دانکرک اهداف نفسگیر خود را اعلام می‌کند. دوربینِ هویت ون‌هویتما (فیلمبردارِ فیلم) یک گروه از سربازان بریتانیایی که ترسان در میان اعلامیه‌ها و خیابان‌های دانکرک مشغول فرار هستند را تعقیب می‌کند. دانکرک مکانی است در شمال فرانسه جایی که ۴۰۰هزار نفر از سربازان متفقین توسط نیروهای آلمان محاصره شدند. شلیک‌های گلوله همه‌ی فراری ها را به زمین می‌اندازد به جز تامی [فیون ویتهد] که تماشاگران او را تا “مول” [یک اسکله‌ی بندریِ طولانی که آنجا دسته‌های سربازانِ عقب‌نشینی کرده، شانه به شانه منتظر قایق‌های کوچک می‌مانند که آن‌ها را به صحنه‌ی نبرد ببرند] همراهی می‌کنند. *از اینجا نویسنده در سه پاراگراف سه داستانِ موازی را توضیح می‌دهد که در متن نمی‌آورم تا اسپویل نشود، در صورت نیاز، بعد از آمدن نسخه‌ی بلوری این قسمت را ترجمه می‌کنم* توسط این سه راسِ داستانی، نولان یک رژه‌ی فوق‌العاده از این قطعات پرتنش را می‌سازد. سربازان بیش از یک بار در مکان اصطلاحا امن گیر افتاده‌اند، و حتی تماشای تلاش دو سرباز که می‌کوشند از یک مردِ مرده به عنوان راه فرار استفاده کنند تپش نبض را تسریع می‌بخشد. دانکرک کاملا درونی است (به بررسی درونِ افراد می‌پردازد) و تمرکز اندکی بر روی شخصیت پردازی می‌گذارد؛ بهرحال هم ما در یک ساعت، یک روز، یا یک هفته (از زندگیِ افراد) در بین تقریبا نیم میلیون غریبه چیز زیادی نمی‌توانیم بفهمیم. ولی می‌توانیم بفهمیم که آن‌ها از چه چیزی ساخته شده‌اند. دانکرک یک فیلم‌ از نوع سرگیجه‌آور است، ک نولان فن‌ها به آن عادت کرده‌اند. فیلمبرداریِ ون هویتما با دوربین‌های آی-مکس، مفهومِ نزدیک شدن تله‌ی مرگ را حتی در یک ساحل عظیم به خوبی القا می‌کند. هانس زیمر بار دیگر ثابت می‌کند که یک آهنگسازِ دراماتیکِ برجسته است، او صدای ویولن‌ها را به صدای هواپیمای درحال چرخش تبدیل کرد. بازی‌ها قابل قبول و متناسب با دیدِ نولان بودند، از جمله اجرای مختصر خواننده‌ی پاپ هری استایلز. با همه‌ی اینها، دانکرک من را به طرز غیرمنتظره‌ای هیجان زده کرد، نه به عنوان یک خوره‌ی فیلم‌های جنگی یا سینه‌چاکِ نولان بلکه به طور کلی. ولی دلاوری‌های جاودان و اجرایی مطابق با آخرین پیشرفت‌های تکنولوژی باعث می‌شود فکر کنم که آن‌ها (فیلم‌های جنگی) را دیگر مثل دانکرک نخواهند ساخت. درواقع، هیچ‌وقت نساخته‌اند.

نبرد " دانکرک " در جنگ جهانی دوم، از جمله رویدادهایی است که هنوز واقعیت های آن به درستی مشخص نشده چراکه مجموعه ای از اتفاقات عجیب و غیرقابل انتظار در آن رخ داد که تاریخ نویسان نتوانسته اند دلیل منطقی برای آن بیابند. نبرد دانکرک از نقطه ای آغاز شد که ارتش آلمان نازی پس از پشت سر گذاشت خاک بلژیک و هلند، سربازان ارتش های فرانسه و بریتانیا را غافلگیر و محاصره کردند. در این شرایط، ارتش بریتانیا که شامل حدود 400 هزار سرباز می شد، راهی جز تسلیم شدن یا رفتن به سوی شمال فرانسه و حضور در منطقه ای ساحلی به نام دانکرک نداشتند. این منطقه ساحلی فاصله اندکی با خاک بریتانیا داشت و سربازان امید داشتند تا بتوانند توسط کشتی هایی که از خاک بریتانیا ارسال می شود، از مهلکه خارج شوند و به دست نیروهای آلمانی نیفتند.

اما در حالی که ارتش آلمان به راحتی می توانست 400 هزار سرباز را نابود کرده و بریتانیا را به تسخیر خود درآورد، در هنگام پیشروی به سوی دانکرک با پیغام عجیب و تاریخی هیتلر مواجه شدند که فرمان توقف پیشروی به سوی دانکرک را صادر نمود، فرمانی که با خشم ژنرال ها و فرماندهان ارتش آلمان مواجه شد. در فرصت پیش آمده، تعداد زیادی از کشتی ها و حتی قایق های کوچک ماهیگیری به سرعت از بریتانیا عازم دانکرک شدند تا بتوانند سربازان بریتانیایی را تخلیه کنند که این اتفاق تا حد زیادی نیز موفقیت آمیز بود و بریتانیا توانست از انهدام و فروپاشی کامل جان سالم به در ببرد.


واقعه دانکرک در سالهای بعد توسط بریتانیا به عنوان یک رویداد مقدس نامگذاری شد و نماد شجاعت و ایستادگی سربازان در جنگ جهانی دوم. اما بسیاری از تاریخ نویسان و البته فرماندهان آلمانی معتقد بودند که شخصِ هیتلر هرگز علاقه ای به تسخیر بریتانیا نداشت و با جلوگیری از قتل عام سربازان بریتانیا در دانکرک قصد داشت این پیغام را به حکومت بریتانیا مخابره کند که هدف آلمان ها شوروی است و نه بریتانیا!

ایده ساخت یک فیلم سینمایی براساس نبرد دانکرک سالها پیش در اوج دوران جوانی به ذهن کریستوفر نولان رسید اما وی در نهایت تصمیم گرفت تا پس از ساخت فیلم « بین ستاره ای » به سراغ آن برود و نخستین اثر جنگی - تاریخی خود را مقابل دوربین ببرد؛ اثری که کوتاه ترین فیلم کریستوفر نولان در دوران فیلمسازی اش می باشد و تمایز ویژه ای با دیگر آثار ساخته شده از او دارد.

داستان فیلم از سه زاویه مختلف زمین، دریا و آسمان روایت می شود و نولان در این اثر قصد داشته نبرد دانکرک را از دیدگاه و منظرهای مختلف روایت نماید. نخستین دیدگاه مربوط به ساحل دانکرک و سربازان گرفتار شده، دومی مربوط به پرواز جنگنده های بریتانیا به سمت ساحل دانکرک و سومی نیز سفر قایق های بریتانیایی برای تخلیه سربازان بریتانیایی می باشد. اما عمده داستان اصلی فیلم توسط سربازی به نام تامی ( فیون وایتهد ) روایت می شود که عاجزانه به دنبال فرار از ساحل دانکرک است اما هربار مجددا به ساحل بازی می گردد و...


« دانکرک » از بدو آغاز فیلم، بدون مقدمه ای طولانی و خسته کننده تماشاگر را به عمق ماجرا می برد و شخصیت های داستانش را به سرعت معرفی می کند تا فرصت کافی برای پرداختن به نبرد دانکرک را داشته باشد. فیلم به خوبی از اضافه گویی و رقم زدن داستانک های بی ارزش که اغلب آثار جنگ محور را در سالهای اخیر به سانتی مانتالیسم سوق داده خودداری کرده است و در اینجا خبری از سربازانی نیست که با همسران باردارشان مکالمه می کنند و یا پیام های محبت آمیز برای فرزندانشان ارسال می نمایند. نولان با هوشمندی کامل از گرفتار شدن در چنین دامی در اثر جنگی اش خودداری کرده تا شخصیت های فیلم بیشتر شبیه سربازان جنگی به نظر برسند که ترس ، فصل مشترک همه آنان بوده است.

اما ویژگی اصلی فیلم « دانکرک » که آن را در رده بهترین های آثار جنگی تاریخ سینما قرار می دهد ( یا شاید هم بهترین! ) آن است که نولان با وسواس فراوان سعی کرده تا محیط جنگ را دقیقاً با همان وضعیتی که در تاریخ رخ داده به تصویر بکشد و در این راه کاملاً موفق بوده است. در « دانکرک » برخلاف آثار جنگی تاریخ سینما، خبری از سربازان قهرمان و یا فرماندهانی نیست که گاهاً دیالوگ های شعارگونه سر داده و به یکباره فرمانی می دهند که به رستگاری سربازان منجر می گردد. اینبار داستان درباره نبرد خفقان آوری است که ترس و اضطراب در تمام آن چند روز بر سربازان و فرماندهان گرفتار شده در ساحل حاکم شده بود و راه فراری نیز برای آن وجود نداشت. آنها یا باید از یک سو تسلیم آلمانی می شدند که رحمی به اسیرهایش نداشت و آنها را قلع و قمع می کرد، یا به سوی دریا می رفتند و غرق می شدند! کورسوی امید آنها در این چند روز رسیدن قایق های بریتانیایی بود که باعث می شد نفس بکشند و انتظاری کشنده را در ساحل تجربه نمایند.



نولان در به تصویر کشیدن این حس ترس و خفقان، به بهترین نحو ممکن عناصر سینمایی را در کنار یکدیگر قرار داده است و تا جایی که امکان داشته سعی کرده تا از حیله های سینمایی برای به تصویر کشیدن این موقعیت استفاده نکند. به همین جهت اغلب صحنه های فیلم در دکورهای طبیعی فیلمبرداری شده اند و لحظات نفس گیر اثر نیز بصورت واقعی فیلمبرداری شده که تنها با کمک جلوه های کامپیوتری، رنگ و لعاب واقعی تری به آن افزوده شده است. صحنه های نبرد در « دانکرک » هرگز تا این اندازه در سینما واقعی نبوده و به راحتی می توان نام « دانکرک » را به عنوان واقعی ترین فیلم جنگی تاریخ سینما مطرح نمود.

فیلمبرداری « دانکرک » نیز فصل درخشان این اثر محسوب می شود که با تصمیم نولان و فیلمبردار مطرحش ، هویته ون هویتما ، با دوربین 70 میلیمتری IMAX فیلمبرداری شده و کیفیتی حیرت انگیز و عریض از جزئیات این نبرد تاریخی را در اختیار مخاطب قرار می دهد. ارزش فیلمبرداری فیلم مخصوصاً در هنگام صحنه های یورش جنگنده ها به سوی ساحل دانکرک نمایان می شود و مخاطب می تواند جزئیات بی نظیری از تصویربرداری را مشاهده نماید که تابحال در هیچ فیلم تاریخی با این جزئیات به تصویر کشیده نشده بود. صحنه هجوم سربازان به سوی دریا هنگام حملات، از جمله تاثیرگذارترین و ماندگاترین لحظات فیلم به شمار می رود. در تاریخ سینما نبردهای جنگی مطرحی به ثبت رسیده که از جمله مشهورترین آن نبرد نرماندی در فیلم « نجات سرباز رایان » بوده است. اما میزان جزئیات تصویری صحنه های جنگ در « دانکرک » بطور واضح بسیار بیشتر از هر فیلم جنگی - تاریخی دیگری در تاریخ سینماست.

http://moviemag.ir/images/phocagallery/9017/Dunkirk/thumbs/phoca_thumb_l_12.jpg

در کنار هم قرار گرفتن عناصر سینمایی با بالاترین کیفیت ممکن، این دستاورد را برای تماشاگر به همراه داشته که با تمام وجود بتواند آنچه را که سربازان در آن چند روز وحشتناک پشت سر گذاشته اند را درک کنند و حتی خود را یکی از آنان متصور شود. خلاقیت نولان در پرداخت داستان فیلم به سمت و سویی سوق یافته که فیلم علی رغم حضور بازیگران مطرح، هرگز در جایگاه قهرمان پروری قرار نمی گیرد و قهرمانی را در جریان فیلم معرفی نمی کند. در واقع مخاطب با تماشای فیلم با تک تک سربازان گرفتار شده در ساحل ابراز همدردی می کند و با تماشای وضعیت بغرنجشان تحت تاثیر قرار می گیرد.

« دانکرک » اگرچه اثر بازیگر محوری نیست اما بازیهای یکدستی دارد. نکته حائز اهمیت درباره فیلم جدید نولان ، استفاده او از چهره های جدیدی است که قبلاً تجربه حضور در یک فیلم سینمایی را نداشته اند. از جمله این بازیگران فیون واتهد و هری استایلز می باشند که دومی، تا پیش از اکران فیلم کماکان علامت سوال بزرگ در مقابل انتخاب نولان محسوب می شد اما باید گفت که آنها بهترین بازی های ممکن را از خود به نمایش گذاشته اند و نولان با تسلط کامل توانسته از بازیگران تازه کارش، بازیهای عالی بگیرد و آنها را در اولین قدم سینمایی شان در اوج نگه دارد. بازیگران مطرح دیگر فیلم از جمله تام هاردی، مارک ریلنس ، کیلیان مورفی .کنت برانا نیز در نقش های خود به بهترین نحو ممکن حضور یافته اند تا « دانکرک » در بخش بازیگری یکدست باقی بماند.

« دانکرک » معنا و مفهوم واقعی جنگ ویرانگر را به مخاطب انتقال می دهد تا مخاطب از آن دلزده شود و سودای جنگ آوری را برای همیشه در درون خویش خاموش کند. « دانکرک » تجربه ای بی نظیر از یک فیلم سینمایی را در اختیار مخاطبین قرار می دهد. تجربه ای که پس از سالها نیاز شدید به تماشای آن در فضای سینما و مشخصاً سینماهای IMAX را می طلبد. فیلم جدید کریستوفر نولان اینبار تمام ویژگی های موفقیت در فصل جوایز اسکار را داراست و به نظر می رسد که کار سختی برای موفق شدن در تمام رشته های اصلی نداشته باشد.قطعاً هیچ فیلمی در تاریخ سینما به اندازه « دانکرک » در ارائه یک تصویر واقعی از جنگ موفق نبوده و به راحتی می توان نام فیلم در رده آثاری قرار داد که می بایست سالها در کلاس های فیلمسازی به عنوان نمونه تدریس شود و از دستاوردهایش تقدیر شود. بطور خلاصه می توان گفت که اکران « دانکرک » تقریباً وضعیت فصل جوایز اسکار امسال را تعیین کرده است. « دانکرک » قطعا بهترین فیلم کریستوفر نولان تا به امروز است.