The Student ( 2016 )

تقوا مسئله‌ی مورد بحث در فیلم دانش‌آموز است. به گونه‌ای که شخصیت اصلی نوجوان فیلم صبر و اعتقادات مادر، معلمان و همکلاسی‌هایش را با زمزمه‌ی قطعاتی از انجیل به چالش می‌کشد. «کریل سربرنیکوف» نویسنده و کارگردان فیلم، اقتباسی از نمایشنامه شهید اثر «ماریوس فون ماینبورگ» نمایشنامه‌نویس آلمانی داشته که مفهوم جوان سرخورده‌ی به اصطلاح همه‌چیزدان را بسط داده؛ بسطی که شامل مسائل غیرمعمولی چون ایمان نوظهور، بحث‌های معنوی پیوسته و گفتمان‌های سوزان و سورئال در باب تعصبات مذهبی است. به هر حال، او در پیش بردن این اثر جسورانه و جاه‌طلبانه موفق بوده و فیلم جذابی ساخته.

دانش‌آموز شاید برای همه‌ی اقشار جامعه فیلم دلنشینی نباشد، گرچه در جشنواره‌های متعدد بین‌المللی فیلم پس از اکرانش در بخش نوعی نگاه جشنواره کن حضور داشته. اشتیاق سربرنیکوف برای نماهای پیوسته و طولانی تحسین برانگیز است که هرگز دچار تزلزل نمی‌شود و نشان می‌دهد که تا چه حد در مدیریت صحنه‌های مشکل توانایی دارد (مثل صحنه‎‌ی لزوم آموزش جنسی). در حقیقت، این فیلمساز روسی تا حد امکان از حس زیبایی‌شناسی خود بهره برده. فیلمبرداری «ولادیسلاو اوپلیانتس» هم از لحاظ بصری هم از لحاظ موضوعی نتیجه‌ای بسیار مؤثر داشته. همچنین نورپردازی در سطح بالایی‌ست، گاهی تابش رنگ‌پریده و بی‌رمق نور آفتاب گاهی اشباع قاب با تابش نور الهی همه و همه نشان از درایت فیلمساز و البته هدفمندی او دارد.

شروع داستان با مجادله‌ی طولانی مدت «وینیامین (پتر اسکورتسوف)» ، شخصیت اصلی، با مادر مجرد و پرکارش همراه است. کارگردان در تلاش است با فیلمنامه خوب فیلم و نمایش سردرگمی کاراکترهای آن، با برداشت پیوسته‌ی 6 دقیقه‌ای که کاملا سیال در داخل آپارتمان حول موضوع سر و کله زدن با دروس آموزش شنا رخ می‌دهد، بیننده را در جریان روایت فیلم غوطه‌ور سازد؛ برداشتی که کاملا بجاست و در پیش بردن داستان ضروری است. عدم تمایل وینیامین به داخل شدن درون آب، ریشه در انگیزه‌های معنوی او دارد؛ او با وفادار ماندن به قوانین انجیل، در صدد عیان ساختن اعتراض خود به پوشش شناگران خانم است. هنگامی که اعتراضات و خطابه‌های گاه و بیگاه او روز به روز بیشتر می‌شود، مادرش دست یاری به سوی مدرسه‌ی تحصیل او دراز می‌کند.

مدیر مدرسه و دیگر معلمان، قضیه را به معلم زیست‌شناسی «النا (ویکتوریا ایساکووا)» می‌سپارند تا با این موضوع که آن را «هیجانات شبه پیامبری» نامیده مقابله کند. در بین اطرافیان وینیامین، دختر جذابی به نام «لیدیا (آلکساندرا رِونکو)» و قلدری به نام «گریگوری (آلکساندر گورچیلین)» مجذوب او می‌شوند. وینیامین در اوایل مسائل جنسی را نادیده می‌گیرد، ولی عواطف و تمایلات روزافزونش در ادامه برایش مشکل‌ساز می‌شود. او در پیش‌بردن قضایا و تحت تاثیر قراردادن اطرافیانش با نطق شیوای خود درباره‌ی کتاب آسمانی موفق عمل می‌کند. هرج و مرجی که بر اثر تفکرات نوظهور و رفتار ملتهب وینیامین ایجاد می‌شود، هدف اصلی فیلم دانش‌آموز نیست.


در حالی که جریان اصلی فیلمسازیِ این روزها غرق در نبردهای ابرقهرمانی‌ست و به تفاوت‌های ایدئولوژیکی اهمیتی نمی‌دهد، تماشای تقابلات احساسی دو کاراکتر این‌چنینی (وینیامین و النا) بر روی پرده‌ی سینما دیدنی و قابل توجه است.

بلکه خطرات تقلید کورکورانه از هر مکتب و اصول فراگیری، که در این فیلم مشخصا به مسائل تعصبات مذهبی در جامعه‎ی پیرامون شخصیت اصلی می‌پردازد، در کانون توجه فیلم قرار دارد. سرزنش دوست النا در مورد مقابله‌ی شدید او با وینیامین، به درستی هدف فیلم را آشکار می‌سازد تا مشخص شود که فیلم قصد دارد به مشکلات هر دو طرف اشاره کند. مثلا دوست النا می‌گوید: «تو مثل دکتری هستی که برای امتحان کوکایین سر می‌کشه. تو به مذهب اعتیاد پیدا کردی.» سربرنیکوف در طول فیلم حس شوخ‌طبعی خود را حفظ کرده. مثل صحنه‌ی تداعی آمیزش جنسی حیوانات هنگامی که مدیر مدرسه از برخی دروس جنسی انتقاد می‌کند.


حتی اگر در طول فیلم نقص‌هایی وجود داشته باشد، حاصل کار شگفت‌انگیز بوده. سربرنیکوف در اولین اثر خود با نام خیانت که در جشنواره‌ی فیلم ونیز حضور داشت، با توپ پر و ظرافت سبکیِ مشابه با دانش‌آموز، به موضوع خود پرداخته بود و هیچ‌گاه اجازه نداد که موضوع بر دوش فیلم سنگینی کند. خوشبختانه، در لحظاتی که نیاز بوده عملکرد خوب بازیگران، مثل اسکورتسوف و ایساکووا، به کمک روایت آمده. این دو به شایستگی تمام توجهات را به سمت خود جلب کرده‌اند به گونه‌ای که جدال سهمگینشان تا پایان ادامه دارد. در حالی که جریان اصلی فیلمسازیِ این روزها غرق در نبردهای ابرقهرمانی‌ست و به تفاوت‌های ایدئولوژیکی اهمیتی نمی‌دهد، تماشای تقابلات احساسی دو کاراکتر این‌چنینی بر روی پرده‌ی سینما دیدنی و قابل توجه است.