Justice League ( 2017 )

از یک دنیای سینمایی آشفته بدون آینده‌ی مشخص و کارگردان بدنام و دوباره گرفتن بسیاری از سکانس‌ها با کارگردانی دیگر و حذف دیجیتالی سبیل سوپرمن انتظار زیادی نمی‌رود. فیلم لیگ عدالت قرار نبود دنیای بهم ریخته‌ی دی‌سی را نجات دهد و قطعا هم این کار را نکرده است. چند ابرقهرمان که از قضا مهم‌ترین گروه قهرمانی دنیای کامیک‌های دی سی (و حتی کل دنیای کامیک‌ها) را تشکیل داده‌اند در فیلمی جمع شده‌اند، جوک می‌گویند و دنیا را نجات می‌دهند. جاستیس لیگ در همین حد است؛ مبارزه‌ی بتمن، سوپرمن، واندروومن، آکوامن سایبورگ و فلش کنار یکدیگر، بامزه‌بازی‌های بری الن و تیکه‌های آرتور کری و تلاش استپن‌ولف برای نابود کردن تمام دنیاها. روی کاغذ خیلی هیجان‌انگیز به نظر می‌رسد، درست مثل تریلرهای «جوخه‌ی انتحار». سخت است بتوان چنین دارایی‌ای در اختیار داشت و درست از آن استفاده نکرد. چند سال پیش که دنیای کمیک‌های دی‌سی ریبوت شد و سری New 52 آغاز به کار کرد، هنگام خواندن کامیک Justice League فکر می‌کردم فیلمی که از روی این سری ساخته شود فوق‌العاده خواهد بود. با اینکه گرین لنترن، کاراکتر مورد علاقه‌ی من از لیگ عدالت در این فیلم نیست و با برنامه‌ریزی بی‌نظیر برادران وارنر معلوم نیست اصلا فیلمی از او را ببینیم یا نه (بله، فیلم گرین لنترن برای جولای ۲۰۲۰ «برنامه‌ریزی» شده اما سرنوشت بازیگر بتمن هم هنوز مشخص نیست، چه برسد به فیلمی که سه سال دیگر اکران می‌شود)؛ فیلم لیگ عدالت نتوانست پایین‌ترین انتظارات من از اقتباس سینمایی چنین کامیک بوک خوبی را ارضا کند.

جاستیس لیگ در شرایط بدی قرار دارد. نه افتضاح است نه فک‌برانداز. نه از آن متنفر می‌شوید نه عاشقش. از بعضی سکانس‌ها خجالت می‌کشید و می‌خواهید سالن را ترک کنید اما به سکانس دیگری چشم دوخته‌اید. مجموعه‌ی خوبی‌ها و بدی‌های یک فیلم ابرقهرمانی در لیگ عدالت وجود دارد. آنتاگونیستی که می‌آید و می‌رود (کی قرار است فیلمی از این دو دنیای سینمایی ببینیم که به آنتاگونیستش اهمیت بدهیم؟) و شوخی‌های بامزه‌ای که وقتی کار می‌کنند، همه‌ی سالن را می‌خندانند. همین باعث می‌شود که فیلم را دوست نداشتم باشم، چرا که نمی‌توانم مهر تایید یا عدم تایید روی آن بزنم و یک جاهایی آن وسط گیر کرده‌ام. متوسط بدتر از بد است. زک اسنایدر می‌خواسته همان‌کاری را که درش می‌درخشد انجام دهد (حرف قلمبه سلمبه زدن، جدی و تاریک کردن جو فیلم و جلوه‌های ویژه‌ی بیش از حد) و از طرف دیگر ودون دز شوخی فیلم را بعضا تا حد مضحک بودن بالا برده و همه‌چیز را برای ساختن یک شوخی فدا می‌کند. منِ بیننده‌ی طرفدار دی‌سی برایم مهم نیست این مشکلات فیلم تقصیر اسنایدر است یا وارنر، من می‌خواهم مهم‌ترین دنیای فعلی دی‌سی بهترینش باشد، فیلمی که حداقل آن‌قدر چفت و بست داشته باشد تا بتواند سنگینی نام همه‌ی این ابرقهرمان‌ها را به دوش بکشد.

فیلم justice league
«لیگ عدالت» آن فیلمی نیست که بزرگ‌ترین ابرقهرمان‌های دی‌سی لیاقتش را دارند

فیلم Justice League نه تنها قوی نیست بلکه سوپرهیروها را هم تا سطح خودش پایین می‌کشد. بتمن به عنوان پایه‌گذار این گروه هیچ اهمیت خاصی در فیلم ندارد و سایبورگ هم که اصلا به عنوان یک شخصیت فیلم جایگاهی ندارد. از طرف دیگر اما اگر بن افلک انتخاب خوبی برای بتمن نبود، ازرا میلر قطعا یکی از بهترین فلش‌هاست. او همان‌طور که ازش انتظار می‌رود خودش را جدی نمی‌گیرد و قرار نیست وسط مبارزه فلسفه ببافد. واندروومن همان ابرقهرمان انسان‌دوست و مهربانی است که دوبار پیش از این دیده‌ایم و فقط خودش را تکرار می‌کند (که البته هیچوقت شنیدن موسیقی متن مخصوص او خسته‌کننده نمی‌شود.) جیسون موموآ به بهترین شکل ممکن یکی از شخصیت‌های دی‌سی را که در حق او کم‌لطفی زیاده شده دوباره دوست‌داشتنی می‌کند. در مورد سوپرمن هم صحبتی نمی‌کنم، فقط هنگام تماشای فیلم سعی کنید خیلی به لب بالایی او دقت نکنید. لیگ عدالت مانند دیگر فیلم‌های ابرقهرمانی به سندروم شخصیت منفی ضعیف مبتلا است و با اینکه معرفی استپن‌ولف و لحظات اولیه‌ی حضور او در فیلم سراسر هیجان و سرگرمی است، اما رفته رفته اهمیتش را از دست می‌دهد و نامش به طومار بلندبالای آنتاگونیست‌های به‌دردنخور فیلم‌های ابرقهرمانی اضافه می‌شود. البته حداقل مثل «بتمن دربرابر سوپرمن»، شخصیت منفی مدام تغییر نمی‌کند و در نیم ساعت پایانی فیلم خلق و نابود نمی‌شود. بقیه‌ی کاراکترهای فیلم صرفا می‌آیند و می‌روند و خب، در دو ساعت وقت رسیدن به این همه کاراکتر که هرکدامشان می‌توانند داستان بزرگی پشتشان داشته باشند نیست. اگر به نسخه‌ی «اسنایدر» و سه‌ساعته‌ی فیلم امید بسته‌اید، یک بار دیگر سری به نسخه‌ی سه‌ساعته‌ی «طلوع عدالت» بزنید. یک ساعت بیشتر معجزه نمی‌کند. مشکلات اساسی‌تر از این‌ها هستند، مشکلاتی که فراتر از یک فیلم رفته‌اند و گریبان تمام دنیای سینمایی دی‌سی را گرفتند.

سرگرمی در لیگ عدالت عنصر کمیابی است. فیلم خیلی تلاش می‌کند تکه‌های بامزه‌ای را کنار هم بیاورد تا خنده‌ای از مخاطب بگیرد و با اکشن‌هایش هیجان را به او تزریق کند، اما خیلی وقت‌ها موفق نمی‌شود. دم و دستگاه فیلم با یکدیگر جور درنمی‌آیند و مچ نمی‌شوند. اهمیت زیادی ندارد که انگشت اتهام را به سمت چه کسی می‌گیریم: اسنایدر با جهان‌بینی مخصوص به خودش، ودون با شوخی‌های زورکی‌اش یا وارنر با دستورات کم‌خردانه‌اش؛ نتیجه چیزی نیست که به آن یک فیلم سرگرم‌کننده بگوییم. بله، «ثور: رگنوراک» فیلم سبکی است و به راحتی فراموش‌شونده، اما دیدنش به سادگی «حال» می‌دهد. لیگ عدالت جاده‌ی پر پیچ و خمی است که چاله‌ها و دست‌اندازهای فراوانش به سختی اجازه می‌دهند از مناظر زیبای آن لذت ببریم. ناسلامتی داریم در مورد اقتباس سینمایی از لیگ عدالت صحبت می‌کنیم، اتفاقی که آرزوی هر طرفدار کمیکی است. این طرفداران اما شاید هیچوقت چنین چیزی را تصور نمی‌کردند: فیلمی که نمی‌داند چه هست و چه نیست. فیلمی که سه تا از مهم‌ترین شخصیت‌هایش با کلیپ‌های ۱۰-۱۵ ثانیه‌ای در «بتمن علیه سوپرمن» معرفی شدند و بتمن، محبوب‌ترین ابرقهرمان تمام دوران به قدری راحت کتک می‌خورد و به قدری بی‌فایده است که ای کاش هیچوقت بتمن نمی‌شد.

Justice League
Justice League تلاش مذبوحانه‌ای برای جمع کردن چند ابرقهرمان کنار هم بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای است

بدون در نظر گرفتن جنبه‌های سینمایی این اثر، لیگ عدالت نکات منفی و مثبت ریز و درشتی دارد. اما وقتی عینک نقادانه‌ی خود را برمی‌داریم و به عنوان یک طرفدار دی‌سی و بالاتر از آن، طرفدار کامیک بوک به فیلم نگاه می‌کنیم، مشکلات دیگری به چشم می‌آید که که بیشتر از اینکه به فیلم ضربه بزند بیننده را ناراحت می‌کند. ناراحت از این لحاظ که فیلم جاستیس لیگی که سال‌ها انتظارش را می‌کشیده، کیلومترها با انتظاراتش فاصله دارد. بتمنش بی‌عرضه است و اثری از صمیمت و روابط خاص کاراکتر‌ها با یکدیگر نیست. وقتی هم که به دنیای همسایه نگاه می‌کنیم و می‌بینیم که حتی کاراکتری مثل انت‌من هم فیلم خودش را داشته (و میانگین امتیازاتش هم ۲۰ تا از لیگ عدالت بیشتر است) و سال دیگر با هرچه قهرمان در این ده سال از مارول دیده‌ایم به جنگ بزرگ‌ترین دشمنشان می‌رود، افسردگیمان چندبرابر می‌شود. مهم نیست چه کسی یا چه چیزی را مقصر بدانیم، فیلم‌های دی‌سی کار نمی‌کنند و به جایی رسیده‌اند که اسم ابرقهرمان‌ها و ضدقهرمان‌ها را خدشه‌دار می‌کنند. بسیاری از صحنه‌های جوکر در «جوخه‌ی انتحار» حذف می‌شوند، صدای جرد لتو را در می‌آورند و بن افلک هم هنوز تصمیم نگرفته می‌خواهد دوباره بتمن شود یا نه. فیلم‌های دی‌سی همه‌چیز هستند جز یک دنیای سینمایی. همین چند ماه پیش بود که شنیدیم مارتین اسکورسیزی قرار است یک فیلم جوکر بسازد و حتی شایعه شده بود لئوناردو دی‌کاپریو نقش او را بازی می‌کند! از آن طرف مارول با فرمول‌جواب‌پس‌داده‌ی همیشگی‌اش می‌تازد و می‌فروشد و کاری کرده که برای تریلر «اونجرز: جنگ بی‌نهایت» بیشتر هیجان‌زده باشیم تا آینده‌ی تمام فیلم‌هایی که قرار است از شخصیت‌های دی‌سی ساخته شوند. ضرر احتمالی فیلم لیگ عدالت شاید باعث شود از بازیگران گرفته تا مدیران رده بالای وارنر تجدیدنظری در برنامه‌هایشان کنند و کمتر روح باب کین و دیگر خالقان چنین کاراکترهای قدرتمندی را عذاب دهند.

پس از ایرادات فراوانی که به فیلم « بتمن علیه سوپرمن » گرفته شد و انتقاد طرفداران و کارشناسان سینمایی را به همراه داشت، سازندگان وعده دادند که برای ساخت فیلم « لیگ عدالت » مشکلاتی که درباره آنها مقالات متعدد به رشته نگارش درآمده بود را برطرف نمایند. این مسئله امید فراوانی را در دل هواداران داستانهای مصور کمپانی دی سی ایجاد کرده و انتظارشان برای اکران « لیگ عدالت » را سخت تر نمود. اما مرحله ساخت اثر با اتفاقات عجیب و غریب و تراژیکی همراه بود.

نخستین اتفاق، جدا شدن زک اسنایدرِ کارگردان از پروژه بود و دلیل آن مرگ نابهنگام دخترش بود. اسنایدر اعلام کرد که در این وضعیت ترجیح می دهد کنار خانواده اش باشد و بنیان آن را حفظ نماید و کمپانی هم که حوصله صبر و متوقف کردن پروژه را نداشت، به سراغ جاس ویدون رفت که پیش از این کارگردانی فیلم موفق « انتقام جویان » را برعهده داشته. حضور ویدون و تصحیح فیلمنامه باعث شد تا چند سکانس جدید به داستان اضافه شود و فیلمبرداری مجدد صورت بگیرد. شاید عجیب ترین مورد، بازخوانی هنری کاویل که سر فیلمبرداری فیلم « ماموریت غیرممکن 6 » حضور داشت باشد که با سیبیل در نقش سوپرمن به ایفای نقش پرداخت و جلوه های ویژه کامپیوتری سیبیلش را حذف نمود! بهرحال « لیگ عدالت » با حواشی فراوان بالاخره به اکران درآمده تا اینبار اَبَرقهرمانان دی سی با اتحاد با یکدیگر به جنگ پلیدی بروند.

داستان فیلم پس از مرگ سوپرمن (هنری کاویل) در فیلم « بتمن علیه سوپرمن » آغاز می گردد یعنی جایی که دنیا با یک تهدید جدید مواجه شده که از سوی فردی به نام استپن ولف ( کیران هایندز ) صورت گرفته است. در این شرایط بتمن ( بن افلک ) که پس از رویارویی با سوپرمن دچار تغییرات روحی شده، تصمیم می گیرد با پرنسس دایانا یا همان زن شگفت انگیز ( گل گدوت ) تشکیل یک گروه اَبَرقهرمانی دهند و در این میان از حضور اَبَرقهرمانان دیگری نیز استفاده نمایند تا بتوانند علیه استپن ولف که قصد نابودی زمین را دارد بایستند اما...

شاید غیرقابل پیش بینی ترین اتفاقی که می توانست برای ساخت « لیگ عدالت » رخ دهد، تغییر ناگهانی کارگردان بود که منجر به اضافه شدن جاس ویدون و ادغام اندیشه های آن با روند داستان بود. نتیجه چنین ترکیبی به وضوح در فیلم قابل مشاهده است. با اینکه « لیگ عدالت » نسبت به « بتمن علیه سوپرمن » پیشرفت قانع کننده ای داشته، اما از چند دستگی در روایت رنج می برد که این موضوع به بخش های دیگر فیلم نیز منتقل شده است.

زک اسنایدر فیلمسازی با تخصص در امور سینمای هیجانی است. در واقع هر آنچه که از اسلوموشن گرفته تا پرواز و انفجار و زد و خورد و... در یک اثر وجود داشته باشد می توان بر روی اسنایدر برای هدایت آن پروژه حساب کرد و به نظر می رسد که بالا بردن ضرباهنگ داستان ( با توجه به تجربه ناامید کننده « بتمن علیه سوپرمن » ) سیاستی بوده که تهیه کنندگان در پیش گرفته بودند. اما با اضافه شدن ویدون که معمولاً به اَبَرقهرمانان خصوصیاتی زمینی تر می بخشد و البته در کلامشان نیز شوخی می گنجاندن، باعث شده تا وضعیت « لیگ عدالت » شبیه ضرب المثل معروف دو آشپزی باشد که در حال تهیه یک غذا هستند؛ یکی آن را شور کرده و دیگری شیرین!

فارغ از تغییر حال و هوای داستان و محرز بودن سکانس هایی که پس از پایان کار دوباره فیلمبرداری شده و به داستان اضافه شده، به نظر می رسد که فیلمنامه اصلی « لیگ عدالت » نیز فاقد کشش لازم برای همراه نمودن مخاطب خود باشد چراکه با رویکردی کاملاً کلاسیک به سینما آمده و در پرورش ایده کلی اش که " نابودی دنیا توسط یک فرد و نجات آن به دست اَبَرقهرمانان " باشد، کوچکترین خلاقیتی را به کار نگرفته تا وجه تمایزی با آثاری نظیر « مردان ایکس » داشته باشد. در واقع فیلمنامه بطور کامل قابل پیش بینی است و سازندگان هرگز از خط اصلی خارج نشده اند تا مخاطبشان را غافلگیر نمایند.

ایراد مهمتر را می توان در معرفی و پرداخت اَبَرقهرمانان جدید دی سی برشمرد که ابداً نتوانسته اند توفیقی در « لیگ عدالت » با زمان نامناسب 2 ساعت کسب نمایند. فیلم در ابتدا آنان را وارد داستان می نماید و اجازه می دهد تا چند دقیقه ای برای ورودشان به صحنه صحبت نمایند اما در طول داستان عطای توضیح و پرداخت درباره آنان را به لقایشان می بخشد و به حال خود رهایشان می کند. این وضعیت درباره شخصیت سایبورگ نیز بیش از دیگران قابل رویت است چراکه او علی رغم پیشینه قابل احترامی ها که در کتاب های مصور دارد، در اینجا در حد یک " کد خوان " نزول کرده و چیزی بیشتر برای ارائه به مخاطبش ندارد. شاید سازندگان بر این موضوع پافشاری داشته اند که مخاطبین قطعاً با هر اَبَرقهرمانی که در فیلم حضور دارد از قبل آشنا هستند و نیازی به معرفی آنان نیست.

همچنین اتحاد این اَبَرقهرمانان نیز دارای اشکالاتی است که نمی توان از آن چشم پوشی کرد. برخلاف سری فیلمهای « انتقام جویان » که هرچند ساده ، اما می توان نشانه هایی از تفاوت در اوج قدرت و سپس قرار گرفتن در کنار یکدیگر علی رغم اختلافات را شاهد بود، در اینجا شخصیت های داستان ظاهراً هیچ مشکل خاصی با یکدیگر ندارند و همانند بازیهای کامپیوتری در کنار یکدیگر به جنگ دشمن می روند! آنها گاهی با یکدیگر گفتگو می کنند و رفتار منحصر به فردی را از خود به نمایش می گذارند اما در نهایت اندیشه هایشان یکسان از آب در می آید و به سرعت با هم کنار می آیند تا از یک موقعیت، به موقعیت بعدی رفته و افراد را نفله نمایند!

دیگر نقطه ضعف عجیب فیلم را باید در شخصیت شرور داستان جستجو کرد. شخصیتی که به حدی عجیب و غریب و غیر زمینی است که حتی برای یک لحظه نمی توان او را درک کرد و از اندیشه هایشان هراسان شد! برای خلق استن ولف بطور کامل از فناوری CGI استفاده شده و خبری از عامل انسانی در آن نیست که همین موضوع باعث می شود مخاطب نتواند ارتباط ذهنبی خاصی با شخصیت منفی داستان برقرار نماید. به تمام این موارد باید پرداخت حداقلی درباره انگیزه های او از نابودی دنیا را اضافه کرد که همانند تمام آثار اَبَرقهرمانی، در اینجا شخصیت منفی داستان پرداختی کلیشه ای شامل حالش شده وحتی نابودی آن نیز قابل پیش بینی است! استن ولف به واقع یکی از ضعیف ترین شخصیت های شرور در داستانهای اَبَرقهرمانی است.

با اینحال علی رغم تمام نقاط ضعفی که در «لیگ عدالت » وجود دارد، نمی توان از جلوه های ویژه و هدایت صحنه های اکشن تمجید نکرد چراکه برجسته و چشم نواز هستند. نبردهای حماسی فیلم با موسیقی جذاب، نفس گیر و تماشایی هستند و قطعاً طرفداران سینمای اکشن را راضی خواهد کرد. البته ایرادی که در کارگردانی سکانس های کشن به اثر وارد است عدم استفاده از ظرفیت ترکیب توانایی های اَبَرقهرمانان در مبارزات است بطوریکه فیلم برای دقایقی نبرد یک اَبَرقهرمان را به تصویر می کشد و دقایقی بعد نوبت به دیگری می رسد که یکه تاز باشد. روندی که شاید در مقابل اثر مشابه کمپانی رقیب که در آن همه افراد و توانایی هایشان در نهایت مکمل یکدیگر می شوند، خیلی نکته مثبتی به شمار نرود.

بازیگران « لیگ عدالت » نیز عملکرد متفاوتی از خود به نمایش گذاشته اند. گل گدوت در فیلم « زن شگفت انگیز » بازی بسیار خوبی از خود به نمایش گذاشته بود و توجه بسیاری را به خود جلب کرد اما به نظر می رسد بازی تحت هدایت زک اسنایدر و جاس ویدون، نتوانسته این روند را ادامه دهد و او در اینجا عقب گرد داشته است. بن افلک در نقش بتمن بازی مناسبی از خود به نمایش گذاشته و به نظر می رسد که لباس بتمن در حال حاضر مناسب او باشد. تازه واردان دنیای دی سی که ایفاگر شخصیت های فلش، آکوامن و سایبورگ بوده اند نیز بازیهای خوبی از خود به نمایش گذاشته اند هرچند که نمی توان در زمان کم فیلم با قطعیت درباره آنان اظهار نظر کرد. هنری کاویل نیز در نقش سوپرمن یکی از عوامل جذابیت فیلم به شمار می رود، مخصوصاً زمانی که در صحنه حاضر می شود و جلوه های ویژه کامپیوتری شامل حال صورتش می شود تا سیبیل هایش را پنهان سازد!

« لیگ عدالت » اثر پر زرق و برقی است که هنوز هم قادر است با استفاده از اَبَرقهرمانان قدرتمندش مخاطب سینما را سرگرم نماید اما این اثر، فیلمی نیست که طرفداران و علاقه مندان به سینما و دنیای اَبَرقهرمانی از سازندگان انتظار داشتند. آنان در کنار زرق و برق جلوه های ویژه که در اینجا با شیب تند رفته رفته عامل انسانی را از فیلم حذف می کند و پرده سبز را جایگزین دوربین می نماید، نیازمند پرداخت شخصیت های داستان بوده اند که بی حساب و کتاب در اثر گنجانده شده اند بی آنکه ایده جذابی برای حضور و بکارگیری شان در داستان در نظر گرفت شود. عقب نماندن از رقیب سنتی ، باعث شد تا دی سی سریعاً دست به کار شده و قهرمانان خودش را از داستانهای مصور به سینما منتقل نماید. اما مانند تجربه های اخیر، هنوز بر این مسئله اعتقادی ندارد که سینما، تنها افکت های کامپیوتری نیست و تماشاگر می بایست با قهرمانانی که در تصویر مشاهده می کند ارتباط برقرار نماید و او را باور نماید نه اینکه صرفاً به تماشای مشت های آهنین شان بنشیند؛ هرچند که در نهایت باید گفت « لیگ عدالت » سرگرم کننده است و حداقل یک قدم از « بتمن علیه سوپرمن » جلوتر است.